رئیس انجمن علمی پرستاری ایران گفت: خدمات پرستاری در ایران زمانی استاندارد می شود که از نظر تعداد نیرو و تجهیزات نیز شرایط استانداردی داشته باشیم، در شرایط فعلی که تعداد پرستار در کشور نصف حد استاندارد است، نمی توانیم توقع خدمات استاندارد داشته باشیم.

دکتر مسعود فلاحی در گفت‌وگوی تفصیلی با خبرنگار روابط عمومی سازمان نظام پرستاری که قسمت اول آن را می خوانید درباره وضعیت رعایت استانداردهای پرستاری در نظام سلامت اظهار کرد: وقتی می‌توانیم بگوییم استاندارد پرستاری اجرا می‌شود که همه شرایط کاری استاندارد باشد، در غیر این صورت ارائه خدمات استاندارد پرستاری مشکل است.

وی گفت: اگر می خواهیم پرستار  خدمات استاندارد ارائه کند، تجهیزات و پرسنل لازم باید به اندازه استاندارد وجود داشته باشد، در صورتی که به ازای هر 4 بیمار یک پرستار داشته باشیم ارائه خدمات استاندارد قابل انجام است.

وی افزود: علیرغم اینکه پرستاران اکنون از جان و دل مایه می‌گذارند اما وقتی کمبود پرسنل پرستاری و کمبود برخی تجهیزات وجود دارد استانداردها ممکن است افت کرده باشد.

مدیر گروه پرستاری دانشگاه علوم توانبحشی و سلامت اجتماعی ادامه داد: استانداردهای پرستاری شامل سه دسته استانداردهای حرفه‌ای،‌ استاندارهای مراقبتی و استاندارهای اعمال (پروسیجرها) پرستاری است.استاندارد حرفه‌ای مربوط به  ویژگی های حرفه پرستاری است و برای مثال مربوط به نقشهای مراقبتی، آموزشی و پژوهشی و... پرستاران و همچنین رعایت کدهای اخلاق است.

وی گفت: استاندارد مراقبت در پرستاری به معنای اجرای فرایند پرستاری است که شامل مراحل ارزیابی، تشخیص پرستاری، تعیین اهداف، طراحی مراقبتهای پرستاری، اجرای برنامه مراقبتی و ارزشیابی موثر بودن مراقبتهاست. استاندارد اعمال پرستاری، مربوط به پروسیجرهای پرستاری مانند پانسمان زخم، سرم تراپی، ساکشن کردن و.. است  و بیانگر این  است که  یک پرستار چگونه باید  این اعمال را انجام  دهد تا  یک اقدام  استاندارد انجام داده باشد.

نبود استانداردها بیش از بیماران به پرستاران آسیب می زند

دکتر فلاحی در مورد رعایت  استانداردها افزود: پرستاران معمولا در کار خود کوتاهی نمی‌کنند و به همین دلیل بیش از آنکه بیمار دچار آسیب شود خود پرستاران آسیب می‌بینند. نظارت بر رعایت استانداردهای پرستاری توسط سوپروایزرها در هر بیمارستان انجام و استانداردها چک می‌شود و معمولا بیمارستان‌ها دستورالعمل‌هایی برای بررسی رعایت این استانداردها دارند تا از رعایت استانداردها اطمینان حاصل کنند.

استانداردهای پرستاری ایمنی بیمار را تضمین می کنند

فلاحی تصریح کرد: رعایت استانداردهای پرستاری بر کیفیت مراقبت‌های پرستاری تأثیرگذاراست. اگر بخواهیم تعریفی از استاندارد ارائه کنیم، استانداردها در واقع حداقل هایی هستند که تأمین ایمنی بیمار را تضمین می کند ما تاکنون گزارشی نداشته ایم که ایمنی بیمار به علت ضعف در استانداردهای پرستاری مختل شود. برخی خطاها ممکن است در حین مراقبت از بیماران رخ دهد که منحصر به  پرستاران نیست و در سایر حرف پزشکی هم  گاهی خطاهایی ممکن است رخ دهد اما به طور کلی پرستاران به ایمنی بیماران حساس هستند و استانداردها را رعایت می‌کنند.

وی گفت: کمبود پرستار می تواند بر وضعیت استانداردها تاثیر بگذارد و به دلیل اینکه پرستاران کمبود کادر پرستاری را با کار کردن چند برابر و فشار کاری به خود جبران می نمایند. آسیب وارده به به بیماران که ناشی از  کمبود پرستاران باشد، اندک است.

کمبود پرستار احتمال خطا را افزایش می دهد

دکتر فلاحی افزود: تعداد پرستاران در کشور اکنون کمتر از  تعداد مورد نیاز  است به طوری که در وضعیت عادی و استاندارد (در یک بخش غیر مراقبتهای ویژه) نسبت پرستار به بیمار یک  به چهار است وقتی استاندارد تعداد پرستار رعایت نشود، به  ازای هر  بیمار اضافی احتمال وقوع خطاهای پزشکی ناشی از خستگی افرایش می یابد.

رئیس انجمن علمی پرستاری ایران ادامه داد: پرستاران فقط وظیفه مراقبت از بیمار را بر عهده ندارند بلکه پرونده‌های بیماران را نیز باید بررسی و گزارش‌هایی را مکتوب کنند. در حال حاضر انبوهی از  وظایف به پرستاران واگذار می‌شود که ارتباط چندانی با حرفه پرستاری ندارد ( تهیه انواع گزارشهای بیمارستانی و...)، این  کارهای اضافی غیر مرتبط ، پرستاران را خسته  و فرسوده می کند و موجب می شود پرستاران این شغل را رها کنند.

وی گفت: خیلی وقت‌ها پرستاران مجبورند به دلیل کمبود وقت از همراه بیمار بخواهند بخشی از کارهایی که امکان انجامش هست را انجام دهند. برای مثال به همراه بیمار می‌گویند هر موقع سرم بیمار به انتها رسید به پرستارخبر بده.

تعداد پرستاران در ایران نصف استاندارد است

وی افزود: برخی از وظایف پرستاری وجود دارد که حتما باید  توسط  پرستار کارشناس انجام  شود اما وقتی تعداد پرستاران کم  باشد، این  وظایف به همکاران  کمک  پرستار تفویض می شود که می تواند  خطراتی را برای  بیمار ایجاد  کند.با  توجه به آمارهای موجود می توان گفت که در حال حاضر تعداد پرستاران  در کشور حدود نصف استاندارد است

دکتر فلاحی افزود: راهکار این است که تعداد نیروهای انسانی پرستاری افزایش یابد. به تناسب افزایش توقع از پرستاران، نیاز به نیروهای انسانی پرستار بیشتر می شود. بر اساس استاندارد های کشور به ازای هر تخت بیمارستانی باید حدود 1.8 پرستار داشته باشیم اما اکنون در کشور 0.95 پرستار داریم یعنی حدود نصف.

رئیس انجمن علمی پرستاری ایران گفت: در این شرایط راهکار این است که وقتی بیمارستانی تأسیس می شود، باید از همان اول به فکر تامین نیروی انسانی بود. هر طرح احداث بیمارستان باید پیوست نیروی انسانی داشته باشد، به عنوان مثال اگر قرار است  بیمارستانی چند ص  تختخوابی تأسیس ‌شود،  باید پرستاران مورد نیاز آن نیز در همان ابتدا تامین شود.

استاد دانشگاه علوم  توانبحشی و سلامت اجتماعی خاطرنشان کرد: وزارت بهداشت به تنهایی توان تأمین نیروهای جدید را ندارد زیرا باید مجوز استخدام را از سازمان امور اداری و استخدامی بگیرد، بنابراین برای جبران کمبود پرستار، مشکل را با اضافه کاری رفع می‌کند اما گاهی اضافه کاری به علت کمبود  پرستار به اضافه کاری اجباری تبدیل می شود.

برخی پرستاران برای تامین معاش در چند بیمارستان کار می کنند

وی اضافه کرد: از طرفی به دلیل پایین بودن درآمد، پرستاران مجبورند برای تامین مخارج زندگی در چند شیفت یا چند بیمارستان به طور همزمان کار ‌کنند که نتیجه آن فرسودگی شغلی، ترک شغل، کاهش انگیزه  شغلی و ... است.

وی شیفت‌های طولانی و شبکاری های متعدد را از مشکلات رشته پرستاری دانست و اظهار کرد: به دلیل این مشکلات، بسیاری از پرستاران در میانه سالهای خدمت خود این شغل را ترک می‌کنند یا وقتی به 20 سالگی خدمت خود  می‌رسند به شدت فرسوده می شوند و تقاضای بازنشستگی می کنند.

دکتر فلاحی گفت: راهکارهایی برای  رفع  کمبود پرستار وجود دارد مانند اینکه تعداد زیادی از  پرستاران به خصوص پرستاران  خانم، به علت مشکلات زندگی مانند داشتن فرزندکوچک، نمی توانند یک شیفت  کامل کار کنند ولی از طرفی دوست  دارند رابطه کاری شان قطع نشود بنابراین اگر امکان کار پاره وقت داشته باشند، همکاری می کنند.

استخدام پرستار پاره وقت برای جلوگیری از کمبود نیرو

وی افزود: در  کشورهای پیشرفته  استخدام های بینابینی مانند استخدام پاره وقت  یا  نیمه  وقت برای پرستاران وجود دارد ، تا به این ترتیب سازمانها بتوانند از همه نوع  نیروی کاری استفاده کنند بنابراین باید با  اصلاح قوانین از این روشها  استفاده کنیم.

فلاحی ادامه داد: یکی از مشکلاتی که  وجود دارد  این است  که پرستاران به دلیل محدودیتهای استخدامی مجبورند در  شهری غیر از  شهر موطن خود شاغل شود این مساله باعث تحمیل هزینه  پرداخت  اجاره مسکن می شود.  اگر  فردی در شهر خودش ساکن باشد، این  مشکل وجود  ندارد. بنابراین بومی گزینی در پذیرش دانشجو می تواند جلوی بسیاری از ترک شغل ها را  بگیرد.

رئیس انجمن علمی پرستاری ایران اضافغه کرد: بورسیه کردن  دانشجویان  پس از  فارغ التحصیلی نیز می تواند به تامین آینده شغلی و امنیت شغلی پرستاران کمک کند و انگیزه آنها را برای کار کردن افزایش دهد در عین سازمانها نیز می توانند اطمینان داشته باشند که نیروی انسانی مورد نیاز خود را در آینده خواهند داشت.