به گزارش خبرنگار سازمان نظام پرستاری، نظام‌های سلامت جهان در حال حرکت به سوی جامعه‌نگر شدن هستند زیرا این حرکت باعث ارتقا سطح عملکرد و کارایی افراد در جامعه و در نتیجه کاهش بار اقتصادی ناشی از بیمار شدن مردم می‌شود. این تغییر نگرش مبتنی بر جامعه‌نگر شدن خدمات بهداشتی و درمانی، باعث شده توجه سیاستگذاران عرصه سلامت به خدمات هوم کر، افزایش یابد. 

خدمات هوم کر، به خدمات پیشگیرانه، آموزشی، توانبخشی و درمانی گفته می‌شود که کارکنان بهداشتی و درمانی در محیطی خارج از محیط بیمارستانی – معمولاً در خانه بیماران - ارائه می‌کنند.

 اگر چه بسیاری از کارکنان بهداشتی و درمانی ممکن است خدمات مراقبت در منزل را ارائه کنند اما پرستاران، مهره کلیدی و مهم خدمات مراقبت از بیمار در منزل هستند. این خدمات که توسط پرستاران ارائه می‌شود به عنوان خدمات پرستاری در منزل (هوم کر) شناخته می‌شود. این خدمات توسط مراکز مورد تأیید وزارت بهداشت ارائه می‌شود.
 

هدف از تأسیس مراکز هوم کر چیست؟

هدف از تأسیس مراکز خدمات پرستاری در منزل، ارتقای سلامت آحاد جامعه و تأمین نیازهای درمانی، مراقبتی، مشاوره‌ای، آموزشی و توانبخشی است.

در سال‌های اخیر و به خصوص با شیوع کرونا، اهمیت ارائه این خدمات در نظام سلامت بیش از پیش برجسته شده است زیرا به دلیل کاهش مراجعه بیماران غیرکرونایی به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی در این ایام، مردم به دریافت خدمات پرستاری در منزل بیشتر تمایل پیدا کرده‌اند. 
 

مزایای خدمات هوم‌کر چیست؟

مراقبت‌های بهداشتی در منزل یک روش مقرون به صرفه برای ارائه مراقبت‎های با کیفیت به بیماران در خانه است. سهل‌الوصول بودن این خدمات، بهبود دسترسی بیماران به خدمات درمانی و کاهش صف انتظار برای درمان را می‌توان از مزایای خدمات هوم‌کر دانست. 

ارائه خدمات هوم‌کر علاوه بر ارتقای کیفیت خدمات، باعث کاهش میزان مراجعه به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی نیز می‌شود زیرا در بسیاری از موارد، نیازی به مراجعه بیمار به بیمارستان نیست و بسیاری از خدمات درمانی، در منزل بیمار قابل ارائه است. از آنجا که در همه بیمارستان‌ها به خصوص در ایام کرونا، محدودیت در تعداد تخت‌های بستری وجود دارد؛ ارائه خدمات مراقبت پرستاری در منزل، می‌تواند باعث درمان بیماران در منزل و آزاد شدن تخت‌ها برای بستری بیماران دیگر شود.
 

سید محمود بامروت،  دانشجوی دکترای خدمات بهداشتی و درمانی درباره مزایای ارائه خدمات مراقبت‌های پرستاری در منزل با ارائه مثالی می‌گوید: «برخی بیماران هستند که هر چند ساعت یکبار باید آنتی‌بیوتیک دریافت کنند و به همین دلیل در بیمارستان بستری هستند. در یکی از بیمارستان‌های شمال تهران، روزانه حدود سه تخت، صرفا برای تجویز آنتی‌بیوتیک برای بیمار، اشغال می‌شود؛ در حالی که می‌توان این بیماران را به منزل‌شان منتقل و این خدمت را در منزل به آنها ارائه کرد؛ بنابراین اهمیت خدمات پرستاری در منزل در چنین مواردی مشخص می‌شود.»
 

وی خطر بروز عفونت‌های بیمارستانی را از دیگر معایب مراجعه بیمار به بیمارستان عنوان و بیان می‌کند: «گاهی یک نفر به بیمارستان مراجعه کرده و بستری می‌شود و به دلایلی ممکن است دچار عفونت بیمارستانی نیز بشود. این عفونت باعث می‌شود بیمار مجبور شود علاوه بر پیگیری روند بیماری قبلی خود، عفونت خود را نیز درمان کند. درمان این عفونت عمدتا بسیار وقت‌گیر و پرهزینه است.»
 

مزایای خدمات هوم‌کر به همین جا ختم نمی‌شود. بیماران در منزل احساس امنیت و آرامش بیشتری دارند و می‌توانند در کنار خانواده از خدمات درمانی بهره‌مند شوند بنابراین کاهش استرس بیمار هنگام درمان در منزل را نیز می‌توان از مزایای دیگر خدمات هوم‌کر دانست که می‌تواند به بهبود روحیه بیمار کمک شایانی کند.

بهبود کیفیت ارائه خدمات به بیماران مزمن و سالمندان، کاهش تعداد دفعات بستری بیماران مزمن، کوتاه شدن دوران نقاهت بیماران و پیشگیری از بستری‌های غیرضروری و خدمات القایی نیز از دیگر مزایای خدمات پرستاری در منزل است.
 

آیا خدمات پرستاری در منزل گران است؟

 بامروت درباره هزینه خدمات پرستاری در منزل می‌گوید: «نمی‌توان بدون در نظر گرفتن اصولی مشخص، یک خدمت را گران یا ارزان دانست. دفاتر ارائه خدمات پرستاری در منزل، عمدتاً در بخش خصوصی هستند و بنابراین مقایسه کردن هزینه خدمات درمانی ارائه شده از سوی پرستاران این دفاتر با بخش دولتی، کار درستی نیست.

وی می افزاید: اگر هزینه تمام شده خدمات پرستاری در منزل را با خدمات درمانی بیمارستان‌های بخش خصوصی مقایسه کنیم، خواهیم دید که خدمات پرستاری در منزل، مقرون ‌به‌ صرفه‌تر نیز هستند. از سوی دیگر باید توجه داشت که خدمات هوم‌کر هنوز تحت پوشش بیمه‌ها نیستند و بنابراین مقایسه هزینه‌ این خدمات، با خدمات درمانی که تحت پوشش بیمه ارائه می‌شود صحیح نیست؛ اگر بخواهیم هزینه خدمات پرستاری در منزل را به طور صحیح مقایسه کنیم؛ باید بهای تمام‌شده این خدمات را با خدمات درمانی -بدون در نظر گرفتن پوشش بیمه‌ای- مقایسه کنیم. در این صورت خواهیم دید که هزینه خدمات پرستاری در منزل، اختلاف چندانی با خدمات بیمارستانی ندارد. 
 

وی با تأکید بر لزوم پوشش بیمه‌ای خدمات پرستاری در منزل در زمینه پیشگیری، می‌افزاید: «اگر خدمات پرستاری در منزل تحت پوشش بیمه قرار گیرد و این خدمات را با نگاه پیشگیرانه ارائه کنیم؛ بسیاری از هزینه‌های درمانی کاسته خواهد شد. 

برای مثال اگر یک بیمار مبتلا به فشار خون بالا به طور مداوم تحت پایش قرار گیرد و از نظر رژیم غذایی، مصرف داروها و وضعیت فشار خون تحت نظر باشد؛ خطر مشکلات قلبی و عروقی او در سال‌های بعدی زندگیش کاهش می‌یابد؛ مشکلات قلبی و عروقی ممکن است باعث سوق یافتن فرد به سمت انجام عمل جراحی قلب ‌شود. این مسئله علاوه بر تحمیل بار مالی سنگین به خانواده‌ها باعث بروز مشکلات جسمی و رنج بیمار نیز می‌شود.»
 

مشکلات و موانع سرراه خدمات پرستاری در منزل چیست؟

یکی از مشکلات و موانع بر سر راه ارائه خدمات پرستاری در منزل، نبود پوشش بیمه‌ای برای این خدمات است. 

الهام موسوی نسب، کارشناس ارشد آموزش پزشکی، چالش‌هایی مانند اطمینان به شرکت‌های ارائه دهنده خدمات پرستاری را نیز از مسائل مهم عنوان و اظهار می‌کند: «نیاز به پرستار آموزش دیده برای نظارت روی کار مراقب در طول ارائه خدمت پرستاری در منزل، اطمینان از پرداخت مبلغ منطقی و مطابق با مصوبات وزارت بهداشت، وجود تعرفه‌های پایین و عدم رشد این تعرفه‌ها متناسب با نرخ تورم، از چالش‌های ارائه خدمات پرستاری در منزل است.»
 

او درباره نحوه شناسایی مراکز مجاز ارائه این خدمات می‌افزاید: «متأسفانه برخی افراد غیرحرفه‌ای در مراکز غیرمجاز اقدام به ارائه خدمات پرستاری در منزل می‌کنند که این مسئله باعث کاهش کیفیت خدمات و اعتماد مردم می‌شود؛ البته این مسئله از سوی سازمان نظام پرستاری کشور به صورت جدی در حال پیگیری است تا با شناسایی این موارد، جلوی تخلفات گرفته شود. بیمارستان‌ها با آن دسته از مراکز خدمات پرستاری در منزل عقد قرارداد و همکاری می‌کنند که مجوز فعالیت را از سوی وزارت بهداشت دریافت کرده‌ باشند و بنابراین یکی از راه‌ها برای حصول اطمینان از شرکت‌های ارائه دهنده خدمت، معرفی آنها از سوی بیمارستان‌هاست.»
 

چند مرکز هوم‌کر در کشور داریم؟

عبادی، معاون پرستاری وزارت بهداشت درباره تعداد مراکز خدمات پرستاری در منزل می گوید: « تاکنون ۱۰۴۹ مجوز مرکز هوم کر صادر شده اما ۷۳۶ مورد آن فعال است بنابراین حدود ۳۰۰ مرکز هوم کر ثبت شده اما فعالیت ندارند. امیدواریم تا چهار سال آینده تعداد مراکز هوم کر فعال به دو تا سه برابر برسد و آیین‌نامه این مراکز هم بازبینی شود.»

 

نام خبرنگار: مهدیه اسلامی