فروکش کردن موج ششم کرونا با لغو طرح‌های تعهد خدمت اجباری پرستاران و قرارداد نیروهایی همراه بود که به شکل ۸۹ روزه و با وعده استخدام وارد بیمارستان‌ها شدند؛ اکنون چشم امید بیش از پنج هزار پرستار در کشور به قول‌های دولت و مجلس برای ابلاغ ردیف‌های استخدامی و جذب پرستاران در مراکز درمانی است.

مدافعان سلامت سه سال طاقت‌فرسا را در دوران کرونا گذراندند، روزهایی که با شیوع ویروسی ناشناخته و انباشته شدن بیمارستان‌ها از بیمارانی با علائم شدید تنفسی، پوشیدن لباس‌های ویژه ضدویروس و تجربه صحنه‌های دلخراش مرگ بیماران آغاز شد و تا سه سال و با پشت سر گذاشتن شش موج همه‌گیری و روزهای زرد، قرمز و سیاه کرونایی ادامه یافت اما با گذشتن پیک ششم که همراه با پوشش قابل توجه واکسیناسیون بود، تب کووید نیز روبه کاهش گذاشت و درست زمانی که پرستاران خود را آماده می‌کردند که به شرایط عادی بازگردند، تصمیماتی مانند لغو طرح‌های تعهد خدمت اجباری بدون معرفی شغل به پرستاران کارآزموده کرونا و تعدیل نیروهای قرارداد ۸۹ روزه، کام سفیدپوشان عرصه سلامت را تلخ کرده است.

در کل کشور با کمبود بیش از ۱۰۰ هزار پرستار روبه‌رو هستیم. پرستارانی که در ایام کرونا جذب شدند، قرار بود در اولویت استخدام در بخش‌های کرونایی قرار بگیرند اما درمجموع پنج هزار پرستار مانند طرحی، شرکتی و غیره تعدیل شدند و براساس گواهی‌های صادر شده اخیر، ماهانه حدود ۱٠٠ تا ۱۵٠ پرستار مهاجرت می‌کنند؛ آن هم در شرایطی که به شدت نیازمند پرستار هستیم و به طور قطع مردم آسیب زیادی از این کمبود نیرو می‌بینند.

درمورد وضعیت پرستاران و مشکلات و مطالبات آن‌ها با احمدرضا یزدان‌نیک، دبیر هیئت مدیره و عضو شورای‌عالی نظام پرستاری کشور و رئیس هیئت مدیره نظام پرستاری استان اصفهان گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.

درحال حاضر وضعیت پرستاران چگونه است و موضوع تعدیل آن‌ها از کجا آغاز شد؟

با شدت گرفتن کرونا به ویژه در موج‌های چهارم و پنجم، مراکز بهداشتی و درمانی سراسر کشور نیاز شدید به نیروی پرستاری پیدا کردند و مشکل کمبود پرستار که در گذشته نیز وجود داشت، خود را به شدت نشان داد. بخشی از این نیاز از طریق جابه‌جایی نیروها تأمین شد و مراکز درمانی مجبور شدند قرارداد نیروهایی که طرح خود را گذرانده بودند را تمدید کنند، این اتفاق تا پایان موج پنجم بارها تکرار شد؛ از سوی دیگر عده‌ای نیز به نام قراردادهای ۸۹ روزه استخدام شدند که تعداد این گروه از پرستاران در اصفهان کمتر از استان‌های دیگر کشور بود.

اما مشکل اصلی در استان اصفهان مربوط به نیروهای تمدید طرح است که به دلیل نیاز در دوران کرونا، مدت زمان طرح این پرستاران گاهی تا یک سال تمدید شد اما هنگامی که بحران فروکش کرد، عذر آن‌ها را خواستند. این یک حرکت نادرست بود زیرا در اوج بحران کرونا این افراد فداکاری کردند، در شرایط سخت پای کار ایستادند، جان خود را کف دست گذاشتند، خود و خانواده‌هایشان را به خطر انداختند و به کادر درمان در پرستاری از بیماران کمک کردند تا زمانی که این بحران فروکش کرد؛ بنابراین بلافاصله پس از اینکه کرونا تمام شد، درست نیست عذر نیروهای طرحی و قرارداد ۸۹ روزه خواسته شود، به ویژه اکنون که مراکز درمانی با کمبود نیروی پرستاری روبه‌رو هستند. این عدم تمدید قراردادها این گونه به نظر می‌آید که مثل کارگر فصلی با سیستم پرستاری برخورد کردند؛ در حالی که این برخورد شایسته پرستاران نیست و این حس را ایجاد می‌کند که در دوران کرونا از آن‌ها استفاده ابزاری شد و قدر جان‌فشانی‌هایی که در خط مقدم کرونا اتفاق افتاد را ندانستند.

به نظر می‌رسد این حرکت به گونه‌ای بود که به جای آنکه مزد زحمات پرستاران پرداخت و تشویق شوند، آن‌ها را دلسرد و ذائقه جامعه پرستاری را با این کار تلخ کردند. البته سازمان نظام پرستاری پیگیر این موضوع است که از راه‌هایی موضوع تعدیل نیروهای پرستاری را جبران کند؛ به ویژه در برنامه‌های فراخوان استخدامی که برای امسال درنظر گرفته شده، قرار است پرستارانی که در دروان کرونا نقش داشتند و پای این کار ایستادند سهمیه‌ای در استخدام‌ها داشته باشند و این موضوع بخشی از زحمات آن‌ها را جبران کند.

چه تعداد از پرستاران مشمول تعدیل نیرو شدند؟

آمار دقیقی درمورد اصفهان اعلام نشد اما به طور تقریبی می‌توان گفت حدود ۲۰۰ نفر در استان اصفهان تعدیل شدند. آماری که برای کشور اعلام شد، حکایت از آن دارد که پس از پیک پنجم یعنی تقریباً تا اواخر پاییز سال گذشته، نزدیک به پنج هزار پرستار در سراسر کشور تعدیل شدند حتی با بسیاری از آن‌ها تسویه حساب کردند و به خدمت آنان پایان داده شد، اما هنوز شغلی برایشان درنظر گرفته نشده است.

چرا پرستارانی که دوره طرح خود را گذرانده بودند جذب مراکز درمانی نشدند؟

دوره خدمت طرح دو سال است ولی به دلیل نیاز مراکز درمانی در دوران کرونا با تعداد زیادی از نیروهای طرحی، یک تا دو سال بیشتر از این مدت قراردادها تمدید شد و مدت خدمت آن‌ها به چهار تا پنج سال رسید؛ اما پس از گذشت این مدت عذر آن‌ها را خواستند. دوره طرح خدمت اجباری است که هر پرستاری باید انجام دهد اما درباره جذب آن‌ها در بیمارستان‌ها باید گفت که در چند سال اخیر فراخوان استخدام در بخش پرستاری اعلام نشده است؛ در حالی که تعدادی از پرستاران شاغل هر سال بازنشسته می‌شوند و در سال‌های گذشته باید حداقل به تعداد بازنشستگان، نیروهای جدید در بیمارستان‌ها استخدام می‌شدند، از سوی دیگر در بسیاری از مراکز بهداشتی و درمانی نیز طرح‌های توسعه اجرا و تخت جدید ایجاد شده است ما برای هیچ‌یک از این افزایش ظرفیت‌ها، پرستاری استخدام نشده است و کمبود نیروی پرستاری روزبه‌روز بیشتر خود را نشان می‌دهد.

تا چند سال قبل نسبت پرستار به تخت بیمارستانی در استان اصفهان به ۱.۲ می‌رسید یعنی به ازای هر تخت بیمارستانی بیش از یک پرستار وجود داشت، در حالی که اکنون این سرانه به ۹ دهم به ازای هر تخت رسیده است که آمار بسیار نگران کننده‌ای است؛ زیرا استاندارد خالص تعداد پرستار به هر تخت بیمارستانی ۱.۸ است و اگر همه رده‌های پرستاری را درنظر بگیریم باید به ازای هر تخت در مراکز درمانی ۲.۵ پرستار وجود داشته باشد، این آمار اکنون به ۹ دهم پرستار رسیده که عدد فاجعه‌باری به شمار می‌آید. افزایش اختلاف سرانه پرستار به تخت با عددهای استاندارد آن، خود را در کیفیت مراقبت‌های درمانی نشان می‌دهد؛ همان اتفاقی که در بحران کرونا رخ داد و در جاهایی که کمبود پرستار بیشتر بود، مراقبت درست از بیمار انجام نشد و میزان مرگ‌ومیر افزایش یافت و در جایی که توانستیم مراقبت با کیفیت ارائه کنیم مرگ‌ومیر مبتلایان نیز کاهش یافت.

سرنوشت پرستاران باتجربه اما بدون شغل دوران کرونا چیست؟

هنوز امکان استخدام آن‌ها در مراکز درمانی فراهم نیست که امیدواریم زودتر ردیف‌های استخدامی درنظر گرفته شود، اما اگر با همین منوال ادامه یابد، بسیاری از پرستاران کارآزموده دوران کرونا را از دست می‌دهیم یا تعدادی از آن‌ها جذب بخش خصوصی می‌شوند یا ممکن است از کشور مهاجرت کنند و این تهدید به معنای هدر رفتن نیروی ارزشمند و با تجربه انسانی است که به راحتی به دست نمی‌آید و برای تربیت این افراد سرمایه‌گذاری زیادی انجام شده است.

آمارها نشان می‌دهد هر سال نزدیک به یک هزار و ۲۰۰ تا هزار و ۵۰۰ نفر از پرستاران از کشور مهاجرت می‌کنند که آمار نگران‌کننده‌ای است؛ یعنی اگر هر سال ۱۰ هزار نیروی پرستار تربیت شوند، ۱۰ درصد آن‌ها جذب بیمارستان‌ها نمی‌شوند که رقم بالایی است و باید برای جلوگیری از این موضوع چاره‌اندیشی شود.

واکنش وزارت بهداشت به مشکلات استخدام پرستاران چیست؟

مجلس و وزارت بهداشت برای استخدام پرستاران تعدیل شده قول‌هایی داده‌اند، درحال حاضر بحث صدور مجوز استخدام صدهزار پرستار وجود دارد اما تا زمانی که این قول‌ها عملی نشود کام پرستاران شیرین نمی‌شود، امیدواریم به زودی این قول عملی و تعدادی استخدام شوند تا بتوانیم اعلام کنیم مشکل تعدیل پرستاران حل شده است اما قول‌هایی که در حد حرف بماند، فایده‌ای ندارد.

مهم‌ترین مشکل یا مطالبه جامعه پرستاری را چه می‌دانید؟

بزرگ‌ترین مشکل جامعه پرستاری کمبود نیرو است که این مشکل باعث فشار مضاعف به پرستاران و عواقب دیگری است که متوجه سلامت جامعه می‌شود و به طور غیرمستقیم نارضایتی مردم، افزایش مرگ‌ومیر و تلفات و عوارض را به دنبال دارد. این مشکلات در اثر کمبود نیرو ایجاد شده است و باید برای آن چاره‌اندیشی شود؛ گرچه پرستاران با وجود کمبود نیرو و مشکلات در جهت بهتر شدن مراقبت‌ها و افزایش کیفیت آن تلاش می‌کنند اما اگر نسبت به این مسئله بی‌تفاوت باشیم مشکل کماکان عمیق‌تر می‌شود.

مطالبات دوران کرونا به پرستاران پرداخت شده است؟

خیر، با وجود وعده‌هایی که درباره پاداش‌های کرونا داده شد، هیچ‌یک از آن‌ها عملیاتی نشد. آنچه در عمل اتفاق افتاد این بود که بقیه افراد جامعه در این دوران، ساعت کاری کمتر همچنین امکان استفاده از دورکاری را داشتند، درحالی که پرستاران با شرایط سخت‌تری کار کردند و چیزی هم اضافه‌تر دریافت نکردند. دو سال است که وعده و قول‌های تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری تکرار می‌شود، از دی ماه سال ۱۴۰۰ نیز وزارت بهداشت تعهد کرده که تعرفه‌های پرستاری را اجرا کند در حالی که تاکنون بابت این موضوع ریالی به پرستاران پرداخت نشده است. البته مسئولان می‌گویند طلب پرستاران سر جای خود محفوظ است اما طلبی که وصول نشود یا دیر وصول شود در عمل، شیرینی خود را از دست می‌دهد. مبلغی که قرار بوده دی ماه به پرستاری پرداخت شود با تورم موجود شاید به اندازه نصف گذشته ارزش ریالی داشته باشد و با تأخیری که در پرداخت مطالبات صورت گرفته، ارزش خود را برای این قشر از دست داده است.

به پرداخت تشویقی‌های دوران کرونا هم چندان امیدوار نیستیم اما حداقل اگر تعرفه‌گذاری اجرا شود برخی از مشکلات پرستاران را حل می‌کند، موضوع فوق‌العاده‌های دوران کرونا که عملیاتی نشد و امیدی به اجرای آن نیست اما امیدواریم تعرفه‌گذاری وعده داده شده از دی ماه ۱۴۰۰ اجرایی شود.

نمایندگان جامعه پرستاری این مطالبات را پیگیری می‌کنند؟

بله در شورای عالی نظام پرستاری، همواره پیگیر این موضوع هستیم و تاکنون سه نامه سرگشاده از سوی نظام پرستاری به رئیس‌جمهور نوشته شده است، از طریق رایزنی با نمایندگان مجلس و کانال‌های دیگر نیز پیگیری‌هایی انجام شده اما هنوز به نتیجه‌ای نرسیده است. و در پایان خبر خوشی که می‌توان برای کمک به ایجاد نشاط و روحیه در جامعه پرستاری اعلام کرد برگزاری جشنواره فرهنگی، ورزشی پرستاران سراسر کشور در هفته دوم شهریور در اصفهان است که در ۱۰ رشته ورزشی برگزار می‌شود و میزبان پرستاران ورزشکار از سراسر کشور در استان اصفهان خواهیم بود.

منبع: ایمنا