مراکز خدمات پرستاری در منزل، ارتقای سلامت آحاد جامعه و تأمین نیازهای درمانی، مراقبتی، مشاوره‌ای، آموزشی و توانبخشی است.در سال‌های اخیر و به خصوص با شیوع کرونا، اهمیت ارائه این خدمات در نظام سلامت بیش از پیش برجسته شده است . همچنین اگر خدمات پرستاری در منزل تحت پوشش بیمه قرار گیرد و این خدمات را با نگاه پیشگیرانه ارائه کنیم؛ بسیاری از هزینه‌های درمانی کاسته خواهد شد.

به گزارش خبرنگار سازمان نظام پرستاری، برخی از بیماران علیرغم ترخیص از بیمارستان‌ها، نیازمند تداوم دریافت خدمات درمانی هستند؛ بیماران مزمن، نیاز دائمی به دریافت خدمات مراقبتی دارند و ارائه خدمات توانبخشی در منزل نیز یکی دیگر از نیازهای این روزهای برخی بیماران است که این مسئله مراجعات مکرر آنها به بیمارستان‌ها را در پی دارد و می‌تواند مشکلاتی نظیر افزایش عفونت، نارضایتی و هزینه‌ها را برای بیمار به همراه داشته باشد.

در سال‌های اخیر نظام‌های سلامت جهان به سوی پرستاری جامعه نگر و توسعه مراکز هوم کر(مراکز مراقبت‌های پرستاری در منزل) سوق پیدا کرده‌اند تا مشکلات اجتماعی و اقتصادی این بیماران نیازمند خدمات را کاهش دهند اما این مسئله در ایران با چالش‌هایی مواجه است.

مزایای خدمات هوم کر چیست؟

ارائه خدمات پرستاری در منزل، هم برای نظام سلامت و کارکنان آن و هم برای بیماران مزایای فراوانی دارد؛ یکی از مزایای ارائه خدمات درمانی در منزل، کاهش هزینه‌های بیماران است. هزینه‌های نگهداری بیمار در خانه در برخی از موارد تا چهار برابر نسبت به مراکز درمانی کمتر است و بنابراین با توسعه مراکز هوم کر می‌توان نتایج مثبت آن را در زمینه اقتصاد خانوار دارای بیمار و هزینه‌های نظام سلامت دید.

علاوه بر کاهش هزینه مالی در بیمارستان‌ها، برای یک پرستار در بیمارستان این وظیفه در نظر گرفته شده که به چندین بیمار رسیدگی کند اما در خانه یک پرستار از یک بیمار نگهداری و مراقبت می‌کند که این موضوع باعث افزایش و ارائه کیفیت خدمات می‌شود.

همچنین با توجه به اینکه فضای فیزیکی، شرایط روانی و عفونت‌های بیمارستانی می‌تواند برای بیمار و همراهان آنان مخاطراتی ایجاد کند، نیاز به مراقبت در منزل امری کاملا اجتناب ناپذیر است که می‌تواند از هزینه‌های گزاف جلوگیری کند.

از سوی دیگر اشغال تخت‌های بیمارستانی با ارائه خدمات پرستاری در منزل کاهش پیدا می‌کند که این امر زمینه خدمت‌رسانی به تعداد بیشتری از بیماران را فراهم می‌نماید.

تعداد مراکز هوم کر در ایران

چالش اول، تعداد مراکز هوم کر است؛ باتوجه به وجود تعداد زیادی بیمار مزمن و نیازمند خدمات مراقبتی در منزل، تعداد مراکز ارائه دهنده این خدمات باید در کشور افزایش یابد.

عباس عبادی، معاون پرستاری وزارت بهداشت درباره تعداد می‌گوید:‌ "سیاست وزارت بهداشت توسعه هوم‌کر است و تاکنون ۱۰۴۹مجوز در این زمینه نیز صادر شده و ۷۳۶مورد آن فعال است بنابراین حدود ۳۰۰مرکز هوم‌کر ثبت شده اما فعالیت ندارند. امیدواریم تا چهار سال آینده تعداد مراکز هوم کر فعال به دو تا سه برابر برسد و آیین‌نامه این مراکز هم بازبینی شود."

چالش نظارت بر ارائه خدمات

مراکزی اجازه ارائه خدمات در منزل را دارند که دارای مجوز رسمی از وزارت بهداشت باشند؛ با وجود این متأسفانه برخی مراکز به اسم مراکز پرستاری در منزل در حال فعالیت هستند که مجوزهای لازم را ندارند و از این روز ممکن است خدمتی که به بیماران ارائه می‌دهند باعث به خطر افتادن سلامتی آنها شود که این مسئله، علاوه بر تهدید سلامتی جامعه، باعث سلب اعتماد مردم از دریافت خدمات پرستاری در منزل می‌شود بنابراین نظارت بر فعالیت این مراکز از سوی نهادهای نظارتی مربوطه و برخورد با قانون شکنان امری ضروری است؛ البته مردم نیز باید توجه داشته باشند که مراکزی اجازه ارائه خدمات در منزل را دارند که دارای مجوز رسمی از وزارت بهداشت باشند و بنابراین هنگام دریافت خدمت باید نسبت به بررسی این مدرک اقدام کنند؛ننسبت به  همچنین پرستاران با ارائه مدرک رسمی از وزارت بهداشت می‌توانند از تداوم ارائه خدمات توسط افراد ناکارآمد و کسانی که تخصص علمی در این زمینه ندارند جلوگیری کنند.

چالش‌ بیمه‌ای خدمات هوم کر در کشور

جهان میهن، رئیس هیات مدیره انجمن پرستاران جامعه نگر می‌گوید: متولیان بیمه می‌توانند با رایزنی لازم با مدیران سایر بیمه‌ها که حدود ۳۰شرکت بیمه هستند نگاه خدمات پرستاری جامعه نگر را پیاده سازی کنند و نیاز اصلی جامعه را در حوزه سلامت و به خصوص در بخش سالمندان مورد توجه قرار دهند تا مسئولان نسبت به اهمیت و مزایای این خدمات آگاه شوند.

کوتاهی در پوشش بیمه‌ای خدمات پرستاری در منزل

با وجود این یکی از مشکلات و موانع بر سر راه ارائه خدمات پرستاری در منزل، نبود پوشش بیمه‌ای برای این خدمات است؛ بیمه نبودن خدمات مراقبت پرستاری در منزل باعث شده که بسیاری از بیماران امکان استفاده از این خدمات را نداشته باشند و بیماران و نظام سلامت از مزایای این خدمات بهره‌مند نشوند.

جهان میهن با اشاره به کوتاهی بیمه‌ها در پوشش‌دهی خدمات پرستاری در منزل می‌افزاید:‌ وقتی کدهای خدمات سلامت را در شورای عالی بیمه مصوب کنیم دلیلی ندارد بیمه، هزینه خدمتی را که توسط وزارت بهداشت به عنوان نهاد قانونی متولی بهداشت و درمان تایید شده، پرداخت نکند. این بخش باید با مشارکت انجمن پرستاران جامعه نگر سلامت یا همان اتحادیه ملی هوم کر که اعضای آن متولی ارائه خدمات سلامت در منزل هستند و همچنین معاونت پرستاری و سازمان نظام پرستاری به جمع‌بندی برسد و از بن بست خارج شود.

عدم پوشش‌دهی بیمه‌ای خدمات مراقبتی در منزل، منجر به تحمیل هزینه به بیماران شده و امکان دسترسی بسیاری از بیماران به این خدمات را کاهش می‌دهد بنابراین باید به ارزان‌سازی و کیفی سازی خدمات هوم کر توجه شود.

بحث پایین بودن تعرفه‌های این خدمات نیز از دیگر مشکلات پیش‌روی جامعه پرستاری در ارائه خدمات پرستاری در منزل است؛ رئیس هیئت مدیره انجمن پرستاری جامعه نگر در این باره نیز می‌گوید:‌ تعرفه‌ای که مراکز مجاز هوم کر با آن فعالیت می‌کنند از تعرفه واقعی آن خیلی فاصله گرفته تا جایی که ارائه بعضی خدمات درعرصه هوم کر بر اساس تعرفه نه تنها صرفه اقتصادی ندارد، بلکه زیان‌ده نیز هست از طرفی نیاز جامعه نیز به این خدمات زیاد است به همین علت اکنون شاهد تخلفات گسترده در حوزه تعرفه‌های دریافتی از بیماران توسط افراد غیر مجاز هستیم.

چالش الکترونیکی شدن خدمات هوم کر

یکی از مسائلی که سیستم‌های سلامت جهان با سرعت زیادی در حال حرکت به سوی آن هستند؛ دیجیتالی شدن خدمات و ارائه خدمت بر بستر الکترونیک است. شیوع پاندمی کووید19 در جهان، اهمیت حرکت به سوی دیجیتالی شدن در همه عرصه‌های سلامت از جمله خدمات پرستاری را آشکارتر کرد.

در همین مورد، دکتر محمد میرزابیگی، رئیس سازمان نظام پرستاری با اشاره به ضرورت ورود خدمات پرستاری به عرصه دیجیتال می‌گوید: دنیا با بحث افزایش سن روبروست و به علت رفاه‌زدگی بیماری‌های غیرواگیر افزایش یافته است، کووید19 هم نشان داد بیماری‌های واگیر هم تمام شدنی نیست. این امر نیازهایی به وجود آورده است. در عرصه دنیای مجازی که گسترده تر از فضای مجازی است، خدمات پرستاری باید از نسل اول تا پنجم متناسب با نیازهای این نسل‌ها ارائه شود و عرصه هوم‌کر در این زمینه موفق‌تر و مستقل تر خواهد بود و پرستاران در عرصه خدمت غیربیمارستانی می‌توانند انقلاب جدیدی ایجاد کنند.